Hen Chwaraeon, Rheolau Newydd: Sut mae chwaraeon yn addasu o ran cynulleidfa a chynhwysiant

Criced Bwrdd

Anghofiwch am beli gwyn a wicedi, mae Criced Bwrdd yn cael ei chwarae ar fwrdd Tenis Bwrdd ac wedi'i greu gan yr Arglwydd Taverner.

Gan ddefnyddio ramp a phêl a bat pren bach, gellir ei chwarae gan bobl a chanddyn nhw nam difrifol. Mae chwe chwaraewr ym mhob tîm ac mae bob chwaraewr yn cael cyfle i fatio, bowlio a maesu.

Ledled Cymru, mae tîm Criced Cymru wedi bod yn brysur yn cyflwyno sesiynau mewn ysgolion ac yn cynnal cystadlaethau rhagbrofol rhanbarthol. Mewn diwrnod arbennig o gemau terfynol, bu 12 ysgol – a 150 o blant – yn brwydro am Gwpan a Tharian yng Nghanolfan Genedlaethol Chwaraeon Cymru. 

Er mwyn apelio at gynifer o bobl â phosibl, mae modd addasu rheolau Criced Bwrdd.

Meddai Elis, disgybl o Ysgol Maes y Gwendraeth:

“Fy hoff ran i yw taro’r bêl, ceisio cael pwyntiau. Dw i'n hoffi'r sain pan mae’r bêl yn taro'r metel.”

Pêl-fasged 3 bob ochr

Mae'r gêm tri bob ochr mor boblogaidd mae wedi ennill ei lle yng Ngemau Olympaidd a Pharalympaidd yr Haf 2020 a Gemau'r Gymanwlad 2022. Mae Taith y Byd FIBA ​​3X3 a Chwpan y Byd ar y gweill hefyd.

Mae wedi cael ei chwarae ar y strydoedd ers tro byd, ac ar gyrtiau lleol. Ac er ein bod ni bob amser wedi chwarae’r gêm yn anffurfiol fel hyn, mae mwy o gyfleoedd bellach i chwarae'n gystadleuol gyda thîm llai.

Mae Taith Haf 3X3 Pêl-fasged Cymru yn dod â’r gystadleuaeth i'r Fflint, Caerdydd ac Abertawe gyda chategorïau oedran yn dechrau o dan 12 oed yr holl ffordd i oedolion. 

I gefnogi'r galw cynyddol am 3X3, mae Chwaraeon Cymru wedi helpu i ariannu gwaith adnewyddu cyrtiau ledled y wlad - gan gynnwys grant o £99,000 gan gyllid cyfalaf Llywodraeth Cymru i dalu am waith uwchraddio yn nhri lleoliad y daith.

Dywed Gavin Williams o Bêl-fasged Cymru: “Mae’r gêm 3x3 wedi dod yn hynod boblogaidd. Does dim angen tîm o 12 arnoch chi, gallwch chi gyrraedd y parc gyda'ch ffrindiau a chychwyn chwarae. Mae’n anffurfiol. Mae'n drefol ac mae gwreiddiau’r gêm mewn ffasiwn a cherddoriaeth. Dyna pam mae gennym ni system PA enfawr bob amser yn nigwyddiadau ein Taith Haf - mae’n rhan o'r adloniant ehangach.” 

Pêl-rwyd Blitz

Mae pêl-rwyd Blitz yn gêm newydd ac mae modd ei chwarae yn unrhyw le (bron) gydag ychydig iawn o offer. Mae wedi'i chynllunio i chwalu rhwystrau cost i gymryd rhan — dyna pam y gwnaeth pobl ifanc o gymunedau incwm isel ledled Cymru helpu i'w chreu, ochr yn ochr â StreetGames a Phêl-rwyd Cymru.

Mae'n gêm gyflym 3 v 3 gyda phedair gôl. Yn gwbl wahanol i gêm bêl-rwyd draddodiadol, gall unrhyw chwaraewr saethu o unrhyw le ar y cwrt. Mae yna lawer o ffyrdd y gallwch chi addasu'r gêm i gyd-fynd â bob oedran a gallu. Mae yna hyd yn oed ddewis o barth torri rheolau lle gallwch chi redeg gyda'r bêl.

Dywed Keira Edwards, Pennaeth Cyfranogiad Pêl-rwyd Cymru: “Mae Blitz Netball yn fersiwn newydd, wych, o bêl-rwyd, ac rydyn ni'n gobeithio y bydd yn denu torf fwy amrywiol o bobl i’n camp ni. Cafodd ei chynllunio ar y cyd â phobl ifanc, ar gyfer pobl ifanc – ac felly rydyn ni'n gobeithio y bydd mwy o bobl yn cael y cyfle i fwynhau ein camp wych, yn eu ffordd nhw!”

Dysgwch sut y cafodd Pêl-rwyd Blitz ei chreu gan bobl ifanc.

Futsal

Fe allech chi ddweud mai futsal yw meistr y fersiynau byr, cyflym o chwaraeon traddodiadol. Dechreuodd y cyfan yn Uruguay yn y 1930au. Mae angen tîm pêl-droed pump bob ochr, 40 munud ar y cloc a byddwch yn defnyddio maint cae a goliau yr un fath â phetaech yn chwarae pêl-law.

Mae Futsal yn gyflym, yn wyllt ac yn grefftus. Edrychwch ar rai o dimau pêl-droed gorau'r byd a bydd y rhan fwyaf ohonyn nhw'n rhoi lle blaengar i futsal – fel Brasil, yr Ariannin a Phortiwgal. 

Caiff ei chwarae dan do, ac mae'n wych ar gyfer hyfforddi yn y gaeaf, gan gynnig dihangfa rhag tywydd garw. Hefyd, mae timau llai yn golygu nad ydych chi'n cael trafferth dod o hyd i chwaraewyr. 

Mae 11 tîm yn y gynghrair genedlaethol yng Nghymru. Mae Clwb Futsal Caerdydd newydd ennill rownd derfynol y gemau ail gyfle a bydd yn wynebu timau Ewropeaidd yng Nghynghrair Pencampwyr Futsal UFA y tymor nesaf. Mae gan y clwb gynlluniau i sefydlu tîm menywod ac i sefydlu timau datblygu i ehangu'r gêm ymhellach.

Dywed Chris Foot o'r clwb: “Mae Futsal yn gamp dechnegol, dactegol, lle mae angen gwneud penderfyniadau cyflym. Mae'n ffordd wych o wella sgiliau ar gyfer y gêm 11 bob ochr, yn enwedig yn ystod y gaeaf gan ei bod yn cael ei chwarae dan do.”

Lacrós 6 bob ochr (Sixes Lacrosse)

Cadwch lygad am bedwar chwaraewr lacrós o Gymru - Tomos Rosser, Sophy Coombes-Roberts, Florence Taylor a Loulou Rowlands - sy'n anelu at gystadlu yng Ngemau Olympaidd Los Angeles yn 2028.

Mae'r pedwarawd anhygoel yng ngharfan Lacrós 6 bob ochr Prydain. Mae Lacrós 6 bob ochr yn fersiwn fyrrach a chyflymach o'r gêm. Yn wahanol i’r gêm draddodiadol, mae'r cyfan yn ymwneud â chwarae cyflym, sgoriau uchel, di-baid, gyda chloc ergyd 30 eiliad.

Mae gêm Lacrós draddodiadol yn para 60 munud, ond mae’r gêm 6 bob ochr wedi'i chwblhau mewn 32 munud. Nid oes safleoedd arbenigol, dim ond rhedwyr a gôl-geidwaid, gan wneud y gêm yn hygyrch ac yn hawdd i'w dysgu.

Rygbi Cyffwrdd a Rygbi Cerdded

Os ydyn ni'n sôn am fersiynau byrrach, anffurfiol o gêm sy'n golygu bod grwpiau llai o bobl yn cael chwarae, yna ni allwn beidio â sôn am Rygbi Cyffwrdd a Rygbi Cerdded.

A hwythau'n hynod boblogaidd, mae llawer o glybiau rygbi'r wlad wedi sefydlu timau, gan annog cyn-chwaraewyr i ddychwelyd i’r cae. Mae llawer o chwaraewyr yn rhoi'r gorau i chwarae yn eu 30au, ond mae'r fformatau hygyrch hyn yn cynnig ffordd o aros yn y gêm, gan gadw’r elfennau ffitrwydd a chyfeillgarwch, ond heb y cyswllt llawn.

Beth yw’r rheolau? Chi sy'n dewis! Penderfynwch beth fydd maint eich tîm a chydiwch mewn pêl rygbi o unrhyw faint. Darllenwch ganllawiau Rygbi Cyffwrdd URC.

Mae Clwb Rygbi Chwaraeon Pen-y-bont ar Ogwr wedi lansio timau newydd fel y gall pobl ddewis pa fath o rygbi maen nhw eisiau ei chwarae. Dywedodd ei Gadeirydd, Justin Hostettler-Davies: “Yn draddodiadol, dim ond timau dynion cyswllt llawn oedd gennym ni a oedd yn golygu bod chwaraewyr yn rhoi’r gorau i chwarae pan oedd y gofynion yn ormod i’w cyrff. 

“Ond nawr mae gennym dimau rygbi cyffwrdd a rygbi cerdded, gan gynnwys tîm menywod, sy'n golygu nad ydyn ni bellach yn glwb rygbi i ddynion hyd at eu 30au yn unig. Gall chwaraewyr barhau i fwynhau rygbi mewn fformat sy'n addas iddyn nhw am weddill eu hoes.”

Pêl-droed Americanaidd gyda Baner (Flag Football)

Os yw'n well gennych chi chwaraeon tîm o Unol Daleithiau America, yna dyma’r gamp i chi. Yng Nghymru, mae sawl tîm Pêl-droed Baner, math digyswllt o Bêl-droed Americanaidd lle mae timau cymysg o oedolion yn tynnu baner oddi ar y sawl sy'n cludo’r faner, yn lle taclo.

Yn wir, mae wedi dod mor boblogaidd, mae disgwyl y bydd yn rhan o Gemau Olympaidd 2028 yn LA.

Mae yna lawer o dimau ledled De Cymru gan gynnwys Cardiff Hurricanes, Gwent Gators a Swansea Hammerheads.

Dywedodd Andy Giboney o Gwent Gators: "Mae Pêl Droed Baner wedi'i addasu o Bêl Droed Americanaidd fel bod unrhyw un yn gallu chwarae. Mae'n dileu'r angen am daclo a chyswllt fel bod y timau'n gallu cael merched a dynion o bob oedran a gallu'n chwarae gyda'i gilydd. Dim ond 5 v 5 ydi'r gêm felly does dim angen rhestr enfawr yn arddull yr NFL er mwyn cael gêm bob hyn a hyn neu ddechrau clwb."

Tîm menywod yw'r Cardiff Valkyries ac maen nhw'n chwarae fersiwn cyswllt 7 bob ochr o'r gamp. 

O hoci cyflym i griced cynhwysol a phêl-fasged wedi'i ysbrydoli gan elfennau trefol, mae Cymru yn arloesi ac yn ehangu'r dirwedd chwaraeon. 

Dywedodd Paul Whapham, Prif Weithredwr Hoci Cymru: “Mae cefndiroedd ac anghenion pobl yn wahanol, yn ogystal â’u hamserlenni prysur. Mae'n rhaid dod o hyd i ffyrdd o addasu ein chwaraeon i'w gwneud yn fwy hygyrch ac yn haws eu cynnwys fel y gall mwy o bobl gymryd rhan."

Mae'r fformatau cyflym a hyblyg hyn yn gwneud chwaraeon yn fwy hygyrch ac yn fwy cynhwysol. P’un ai a yw'n dod â chyn-chwaraewyr yn ôl, yn denu cefnogwyr newydd, neu'n ei gwneud hi'n haws cynnwys gêm gyda ffrindiau mewn amserlen brysur, mae'r gemau wedi'u haddasu hyn yn dangos y gall chwaraeon esblygu a ffynnu mewn ffyrdd ffres a chyffrous.

Mae gan bob clwb cymunedol a sefydliad chwaraeon y grym i ddatblygu'r gêm. Ystyriwch sut y gallai addasu eich camp agor drysau i chwaraewyr newydd a chreu cymuned gryfach a mwy cynhwysol.