“Dim ond yr Amgylchedd Priodol oedd arnom ni ei angen”: Y sesiynau nofio diogel yn ddiwylliannol sy'n grymuso merched yng Nghasnewydd

A dyma lle mae dulliau cyfathrebu da yn bwysig. Mae canolfan Newport Live yn gwneud popeth o fewn ei gallu i sicrhau mai achubwr bywyd benywaidd sydd ar ddyletswydd ar gyfer y sesiynau yma. Pan maen nhw'n brin iawn o staff ac nad yw hynny'n bosibl, maen nhw'n cysylltu â'r grŵp i roi gwybod iddyn nhw ymlaen llaw mai achubwr bywyd gwrywaidd fydd ar ddyletswydd ac wedyn fe all y merched benderfynu a ydyn nhw am ddod ai peidio.

“Mewn sesiwn nofio gyffredin, rydyn ni’n teimlo ein bod ni’n cael ein barnu am orchuddio ein cyrff.”

Mae'r merched yn gwisgo burkinis yn y pwll sy'n gorchuddio eu breichiau, eu coesau a'u pennau. Mae Tahirin wedi cael ei magu ym Mhont-y-pŵl a byddai'n gwisgo trowsus pyjamas a chrys-t i fynd i nofio pan oedd hi'n blentyn:

“Fe fyddai plant eraill yn syllu arna i ac roeddwn i’n cael fy mwlio. Erbyn hyn, rydw i'n gwisgo burkini felly rydyn ni'n hoffi bod gyda merched tebyg i ni oherwydd dydyn ni ddim yn teimlo ein bod ni'n cael ein barnu am yr hyn rydyn ni'n ei wisgo.

Jotsna yw Swyddog Ymgysylltu a Phartneriaethau KidCare4U. 

“Rydyn ni wedi mynd o wylio i nofio.”

Er bod y rhan fwyaf o ferched yn y grŵp yn arfer nofio pan oedden nhw'n ifanc, ar ôl hynny bu’n rhaid iddyn nhw fodloni ar wylio eu plant eu hunain yn sblashio, heb allu neidio i mewn eu hunain byth.

Mae'n stori gyfarwydd i Salaha, sydd bellach â dwy ferch hŷn:

“Roeddwn i’n arfer gwylio fy mhlant yn nofio ond fyddwn i byth yn cymryd rhan. Ond nawr rydw i wedi bod yn nofio’n rheolaidd, ddwywaith yr wythnos, diolch i’r sesiynau yma sydd wedi’u trefnu ar ein cyfer ni.”

“Dyma amser i ni yn ystod yr wythnos.”

Mae'r merched yn y grŵp yn wragedd tŷ ac yn brysur gydag ymrwymiadau teuluol.

Fel mae Jotsna yn egluro, “Dydy’r merched ddim yn cael cyfle i ofalu amdanyn nhw eu hunain. Maen nhw'n cydnabod bod angen iddyn nhw ofalu am eu hiechyd ond maen nhw bob amser yn rhoi anghenion eu teuluoedd yn gyntaf. Mae llawer o'r gwŷr yn gweithio gyda’r nos, efallai ym maes lletygarwch neu'n gyrru tacsis yn hwyr, sy'n rhoi pwysau gofal plant ar y merched yn ystod y dydd gan fod angen i'r dynion gysgu.

“Mae’r sesiynau yma’n bwysig oherwydd mae hwn yn gyfle yn ystod yr wythnos i ferched roi eu hunain yn gyntaf. Maen nhw'n gwybod bod angen iddyn nhw ofalu am eu hiechyd a nawr maen nhw'n gallu gwneud hynny."

“Mae nofio yn gwella ein hiechyd corfforol a meddyliol ni.”

“Mae fy mhryderon i’n diflannu yn y pwll. Rydw i'n anghofio am bopeth. Geiriau Fahima. Mae hi’n gwenu: “Yr holl waith sydd angen i mi ei wneud, fy mhryderon i am fy mhlant, fy nheulu – mae'r cyfan yn diflannu am yr awr honno. Rydw i'n gallu meddwl amdana i fy hun a neb arall.

“Doeddwn i ddim yn arfer hoffi’r dŵr ond rydw i wedi gwthio fy hun ac rydw i nawr yn gweld y manteision. Mae fy nghorff i’n teimlo'n ysgafnach ac yn iau.”

Mae Salaha yn gofalu am ei gŵr, sy'n waith corfforol iddi. Roedd hi'n cael trafferth gydag arthritis yn ei phen-gliniau a'i hysgwyddau ond mae'n gweld bod y sesiynau nofio wedi lleddfu'r boen:

“Rydw i bob amser yn teimlo'n llawer gwell ar ôl nofio. Mae wir yn helpu gyda'r stiffrwydd. Rydyn ni'n ymlacio ac ar ôl hynny rydw i'n teimlo'n wych ac mor ysgafn. Mae hwn yn amser i mi ac mae'n bwysig i mi fod yn heini ac yn iach er mwyn i mi allu gofalu am fy ngŵr. 

“Mae'n rhad ac am ddim felly does dim rhwystr cost”

Gyda chyllid gan Gronfa Cymru Actif, gall KidCare4U a Newport Live gynnig y sesiynau nofio yn rhad ac am ddim.

“Mae’r ffaith bod y sesiwn am ddim yn annog llawer o ferched i ddod,” eglura Jotsna.

Ac mae Ayesha yn ychwanegu: “Petai’r sesiynau'n costio ychydig bunnoedd, byddent yn gwario’r arian ar rywbeth arall fel y bil siopa wythnosol.” 

Mewn gwirionedd, ledled Cymru mae 33% o ferched yn gwneud llai o chwaraeon a gweithgarwch corfforol oherwydd costau byw. Mae hynny o gymharu â 25% o ddynion (Traciwr Gweithgarwch Cymru Ebrill 2025).

“Mae’n gyfle i ni gymdeithasu.”

Nid dim ond at ddibenion ymarfer corff mae’r sesiynau nofio. Maen nhw hefyd yn gyfle yn ystod yr wythnos i ferched ddod at ei gilydd a chael hwyl.

“Rydyn ni bob amser yn edrych ymlaen at gael mynd i’r pwll,” meddai Ayesha wrth chwerthin. “Yn y dŵr, rydyn ni’n canu ac yn dawnsio, gan rannu caneuon a dawnsfeydd traddodiadol o’n gwledydd ni.” 

Dywed Shahara: “Roeddwn i'n arfer nofio pan oeddwn i'n blentyn yn ôl ym Mangladesh. Fe wnes i roi’r gorau iddi pan wnes i briodi a chael plant. Doeddwn i ddim yn gallu mynd i sesiynau cymysg felly doedd dim cyfle i mi. Rydw i fel morlo erbyn hyn. Rydw i’n hoffi mynd o dan y dŵr. Rydw i'n teimlo fel plentyn eto - rydyn ni’n canu, yn dawnsio ac yn chwerthin. Doeddwn i ddim yn arfer gadael y tŷ ryw lawer ond rydw i'n mynd allan yn amlach bellach. Mae gen i fwy o hyder, a nofio yw fy hoff beth i yn ystod yr wythnos.”

“Mae perthnasoedd da ac ymddiriedaeth mor bwysig.”

Rusna yw Prif Swyddog Gweithredol KidCare4U a phan ofynnwyd iddi pam fod y prosiect hwn wedi bod mor llwyddiannus, eglurodd: 

Caiff rhai cymunedau eu disgrifio'n aml fel rhai anodd eu cyrraedd. Ond dim ond os nad ydyn ni'n estyn allan ac yn gwrando y maen nhw'n anodd eu cyrraedd. Fel mae Ayesha yn ychwanegu:

“Y tu mewn, rydyn ni wastad wedi bod eisiau gwneud popeth, yn union fel pawb arall. Rydyn ni wedi bod eisiau nofio ond doedden ni ddim yn gallu dod o hyd i'r amgylchedd priodol. Rydyn ni mor ddiolchgar i KidCare4U, Newport Live a Chwaraeon Cymru oherwydd mae'r sesiynau yma’n golygu popeth i ni.”

Mae'n dangos y gall gwrando (gwrando go iawn) ar ein cymunedau amrywiol ni, cael y bobl briodol i ymuno â phrosiect a chyfathrebu'n agored ac yn onest arwain at gyfleoedd newydd sy'n newid bywydau ac sy'n gwneud byd o wahaniaeth.

“Mae angen i ni wneud mwy o hyd i annog merched o gymunedau amrywiol.”

“Er bod y sesiwn am ddim, mae cludiant yn broblem o hyd. Mae llawer o’r merched o gymunedau difreintiedig a does ganddyn nhw ddim ffordd o gyrraedd y pwll felly mae yna lawer i ni weithio arno o hyd,” eglura Jotsna.

Eisiau creu argraff yn eich cymuned?

Mae merched Casnewydd yn brawf y gall chwaraeon cynhwysol, sy'n sensitif i ddiwylliant, drawsnewid bywydau.

Os oes gan eich sefydliad chi syniad i gefnogi merched mewn chwaraeon, gallai Cronfa Cymru Actif eich helpu chi i'w wireddu.