Skip to main content

2021: Blwyddyn yn y Byd Chwaraeon yng Nghymru

Roedd uchafbwyntiau, isafbwyntiau, arwyr newydd a hen ffyddloniaid yn y byd chwaraeon yng Nghymru yn 2021 - ond roedd y stori mewn gwirionedd yn ymwneud â goroesi.

Ac nid dim ond goroesiad y cryfaf, chwaith. Roedd goroesi fel rhywun brwd dros chwaraeon eleni yn ymwneud â gallu i addasu a gwytnwch.

Os oeddech chi'n athletwr o Gymru’n ennill aur yn y Gemau Olympaidd fel y focswraig Lauren Price, neu'n rhywun eisiau mynd i nofio neu am gêm o bowls yn eich canolfan chwaraeon leol, penderfyniad a dyfalbarhad oedd yn bwysig.

Daeth byw mewn pandemig yn ffordd o fyw yn 2021. Roedd rhaid i chi addasu a bod yn ddyfeisgar os oeddech chi eisiau aros ar y trywydd iawn.

Fe allem ni ddechrau gyda Lauren, a'i medal aur wych yn y bocsio yn y Gemau wedi’u gohirio yn Tokyo, ond efallai y dylai'r man cychwyn gwirioneddol ar gyfer chwaraeon yng Nghymru fod mewn gardd gefn fechan yn Sir Gaerwrangon.

Yno y treuliodd Matt Richards fisoedd cyn y Gemau Olympaidd mewn pwll padlo anferth a adeiladwyd gartref, gan nofio am oriau bob dydd.

Roedd Matt a’i dad Simon wedi rigio llinyn bynji o amgylch gwasg yr arddegyn, ei folltio i’r wal gefn, a chreu melin gerdded ddyfeisgar.

Roedd yn golygu y gallai ddal i nofio pan gaewyd yr holl byllau yn ystod y cyfnod clo. Athrylithgar. Pa well stori i grynhoi chwaraeon yn 2021?

Gwobr seren 19 oed Nofio Cymru oedd y fedal aur dros Brydain Fawr yn y ras gyfnewid dull rhydd 4 x 200m.

Os oedd hynny'n anhygoel, efallai bod un o straeon mwyaf teimladwy'r flwyddyn wedi dod eiliadau ar ôl i'w dîm ennill.

Roedd pedwar dyn wedi sefyll ar y podiwm, ond roedd pumed wedi ennill aur fel rhan o'r sgwad. Cyflwynwyd ei aur i Calum Jarvis, aelod o dîm Matt yn Nofio Cymru, gan y pedwar arall gefn llwyfan, a diolch byth, roedd camera yno i gofnodi’r foment.

Roedd buddugoliaethau eraill i Gymru yn Tokyo, a rhywfaint o siom hefyd. Dyna natur chwaraeon.

Hwyliodd Hannah Mills ei ffordd i aur yn nosbarth 470 y merched, ochr yn ochr ag Eildh McIntyre. Roedd yn ail aur Olympaidd yn olynol i Hannah ac adlewyrchwyd ei statws yn y gamp yn ddiweddarach yn ystod y flwyddyn pan gafodd ei dewis yn Hwylwraig y Flwyddyn y Byd.

Ond er mawr sioc i bawb, cafodd Jade Jones - a oedd yn ymgeisio am drydydd aur Olympaidd yn olynol – ei threchu yn y taekwondo ac ildiodd ei theitl Olympaidd.

Roedd gofyn felly i Lauren Williams roi Cymru ar y map byd-eang drwy gipio arian, cyflawniad a ddathlodd yr ymladdwraig o’r Coed Duon ond gan gyfaddef “nad dyna’r lliw ddois i yma i’w ennill”.

Ymhlith enillwyr medalau eraill Cymru yn Tokyo roedd y feicwraig Elinor Barker, a gipiodd arian fel rhan o weithgaredd tîm y merched.

Ac nid hwnnw oedd ei diwrnod mwyaf cofiadwy yn 2021 hyd yn oed. Datgelodd yn ddiweddarach ei bod yn feichiog, a’i bod yn feichiog pan enillodd ei medal!

Cipiodd Tom Barras, a ddaeth i Gymru i astudio ym Mhrifysgol Caerdydd, fedal arian yn y rhwyfo yn y sgwlio i bedwarawdau, a chipiodd ei gyd-rwyfwyr o Gymru, Oliver Wynne-Griffith a Josh Bugajski, efydd yng nghriw wyth y dynion.

O'r diwedd, cafodd Leah Wilkinson a Sarah Jones - sydd wedi treulio blynyddoedd yn lledaenu'r efengyl ar ran hoci Cymru yng Ngemau'r Gymanwlad – eu gwobrwyo ar lefel Olympaidd, gan ennill medal efydd gyda sgwad merched Prydain Fawr.

Mae Jim Roberts yn cario pêl yn ei gadair olwyn yn erbyn UDA
Jim Roberts ar waith yn Tokyo 2020 Llun: Megumi Masuda/World Wheelchair Rugby

I Gymru, mae'r Gemau Paralympaidd fel rheol yn golygu Aled Sion Davies, ac fel rheol mae'n golygu aur. Chawsom ni mo’n siomi gan y seren taflu maen o Ben-y-bont ar Ogwr – enillodd ei drydydd teitl Paralympaidd yn olynol.

Ond efallai bod hyd yn oed Aled wedi’i wthio i’r cysgodion ryw ychydig eleni, gan Jim Roberts. Y ffenomen rygbi cadair olwyn o’r Trallwng oedd arwr sgorio ceisiau ei dîm wrth i Brydain Fawr gipio’r aur am y tro cyntaf.

Cyhoeddodd Jim ei fod yn ymddeol ar ddiwedd 2021. Sôn am roi’r gorau iddi ar y brig! 

Roedd aur hefyd i Laura Sugar, yr athletwraig amldalentog a chwaraeai hoci i Gymru, cyn bod yn athletwraig trac a maes, ac wedyn troi at bara-ganŵio.

Enillodd ei rownd derfynol sbrint KL3 i ymuno â Davies a Roberts fel pencampwyr Paralympaidd yn 2021.

Enillwyd medalau Paralympaidd hefyd gan y chwaraewyr tennis bwrdd Paul Karabardak (arian ac efydd) a Tom Matthews (efydd), yn ogystal ag efydd i Holly Arnold (gwaywffon), Olivia Breen (naid hir), Harri Jenkins (100m) a Georgia Wilson (marchogaeth), a enillodd ddwy fedal efydd.

Roedd Jasmine Joyce yn Tokyo hefyd gyda Thîm Prydain Fawr, ond er na enillodd fedal yn rygbi saith y merched, fe wnaeth ei champau yn sgorio ceisiau yn 2021 hi y chwaraewr rygbi mwyaf cyffrous yng Nghymru o bosib.

Mae hynny’n ddweud mawr o ystyried ei fod yn digwydd yn ystod blwyddyn pryd bu i dîm rygbi dynion Cymru ennill tlws y Chwe Gwlad - y cyntaf o dan arweiniad y prif hyfforddwr Wayne Pivac.

Cododd Alun Wyn Jones y tlws arian, a oedd mor agos i fod yn Gamp Lawn, oni bai fod y gêm olaf wedi mynd o’u gafael ym Mharis.       

Wedyn cadarnhaodd Jones ei statws fel arwr i bobl Cymru drwy oresgyn ysgwydd wedi'i dadleoli i arwain Llewod Prydain ac Iwerddon yn Ne Affrica.

Doedd dim prinder arweinwyr nodedig yng Nghymru yn 2021. O dan gapteiniaeth Sophie Ingle - enillydd trebl domestig gyda Chelsea – a’r rheolwr newydd Gemma Grainger, chwaraeodd tîm pêl droed merched Cymru yn eithriadol dda ac maent yn parhau i fod â chyfle realistig i gymhwyso am y tro cyntaf ar gyfer Cwpan y Byd.

Mae tîm pêl droed y dynion - o dan hyfforddiant Robert Page a chapteiniaeth Gareth Bale - mewn sefyllfa debyg hefyd gyda gêm ail gyfle i ddod ym mis Mawrth.

Gallant hefyd edrych yn ôl gyda chryn foddhad ar rowndiau terfynol yr Ewros eleni oedd wedi'u gohirio. Welsom ni mo stori dylwyth teg 2016 yn cael ei hailadrodd, ond fe ddaethant allan o’r grŵp - a rhoi atgofion gwych i ni, fel y fuddugoliaeth yn erbyn Twrci - cyn ildio i Ddenmarc.

Dechreuodd y flwyddyn gyda phencampwr byd newydd yng Nghymru wrth i Gerwyn Price gyrraedd y brig mewn dartiau proffesiynol a chafwyd llawenydd ganol haf i gefnogwyr criced Cymru pan enillodd Morgannwg Gwpan Undydd Brenhinol Llundain - tlws cyntaf y sir ers 17 o flynyddoedd.

Daeth Joel Makin ymhlith 10 uchaf y byd fel chwaraewr sboncen gwrywaidd, gan ymuno â Tesni Evans yng ngêm y merched, cyrhaeddodd yr athletwr Jake Heyward rownd derfynol y 1500m Olympaidd, daeth y feicwraig Zoe Backstedt yn bencampwraig iau’r byd, a daeth Laura Daniels yn bencampwraig bowls dan do'r byd am yr eildro.

I'r holl athletwyr yma o Gymru - ac eraill nad ydym wedi cofio amdanynt efallai – llongyfarchiadau mawr i chi a gobeithio y cewch chi flwyddyn newydd hapus iawn yn 2022.

Newyddion Diweddaraf

Tanni yn canmol effaith y Loteri Genedlaethol sy’n ‘newid y gêm’

Tanni Grey-Thompson yn dathlu'r Loteri Genedlaethol ar ei phen-blwydd yn 30 oed

Darllen Mwy

Cronfa Cymru Actif yn ailagor ar gyfer ceisiadau

Mae Cronfa Cymru Actif yn ailagor nawr gyda gwerth £1m o gyllid yn weddill.

Darllen Mwy

30 o ffyrdd y mae’r Loteri Genedlaethol wedi cael effaith ar chwaraeon yng Nghymru dros 30 mlynedd

Dyma 30 o ffyrdd y mae'r Loteri Genedlaethol wedi mynd â chwaraeon yng Nghymru i lefel arall.

Darllen Mwy