Mae'r weledigaeth ar gyfer pawb. O bobl nad ydynt yn gweld eu hunain yn rhai medrus mewn chwaraeon i bobl sy'n ennill medalau. Mae’r adran hon yn edrych ar gyfranogiad ac amledd y cyfranogiad yn ôl daearyddiaeth a demograffeg, gan edrych ar debygrwydd neu wahaniaethau ar draws y grwpiau hyn i sicrhau bod manteision chwaraeon yn cyrraedd pob person ifanc ledled Cymru.
4.1 Rhywedd
Yn hanesyddol, bu bwlch mewn cyfranogiad chwaraeon ledled Cymru, gyda merched yn adrodd yn gyson am lai o gyfranogiad mewn chwaraeon na’u cymheiriaid gwrywaidd. Mae disgyblion sy’n nodi eu bod yn ‘arall’ yn adrodd fel rheol eu bod yn cymryd rhan hyd yn oed yn llai aml mewn chwaraeon.
Ym mlwyddyn academaidd 2021/2022, cymerodd 43% o fechgyn ran mewn chwaraeon trefnus y tu allan i’r cwricwlwm deirgwaith neu fwy yr wythnos, o gymharu â 36% o ferched a 28% o ddisgyblion a nododd ‘arall’. Gwelwyd patrwm tebyg yn 2018 pan gymerodd 50% o fechgyn, 46% o ferched, a 39% o’r rhai a nododd ‘arall’ ran mewn chwaraeon trefnus y tu allan i’r cwricwlwm deirgwaith neu fwy yr wythnos.
Yn y cyfamser, roedd y rhai a nododd ‘arall’ yn fwy tebygol o adrodd nad oeddent yn cymryd rhan yn aml (gan gymryd rhan lai nag unwaith yr wythnos) o gymharu â bechgyn a merched. Roedd merched hefyd yn fwy tebygol o adrodd am ddim gweithgarwch aml o gymharu â bechgyn.
Graff 4: Amledd y cyfranogiad mewn chwaraeon trefnus y tu allan i’r cwricwlwm, yn ôl rhywedd
4.2 Anabledd, nam, ac anawsterau dysgu
Cymerodd 40% (114,000) o ddisgyblion heb anabledd neu nam ran mewn chwaraeon trefnus y tu allan i’r cwricwlwm deirgwaith neu fwy yr wythnos yn ystod y flwyddyn academaidd ddiwethaf. O gymharu, roedd y cyfranogiad deirgwaith neu fwy yr wythnos ymhlith disgyblion a adroddodd am anabledd neu nam yn 35% (6,000).
Hefyd dywedodd 7,000 o ddisgyblion ag anabledd neu nam nad oeddent wedi
gwneud unrhyw weithgarwch aml (llai nag unwaith yr wythnos) yn ystod y flwyddyn academaidd ddiwethaf.
Graff 5a: Amledd y cyfranogiad mewn chwaraeon trefnus y tu allan i’r cwricwlwm, yn ôl anabledd neu nam.
Gwelwyd patrwm tebyg wrth gymharu disgyblion ag anhawster dysgu â'r rhai heb anhawster dysgu. Roedd y disgyblion ag anhawster dysgu yn fwy tebygol o adrodd nad oeddent yn cymryd rhan yn aml (42%) na’r rhai heb anhawster dysgu (34%).
Graff 5b: Amledd y cyfranogiad mewn chwaraeon trefnus y tu allan i’r cwricwlwm, yn ôl anhawster dysgu.
Gofynnodd Arolwg Chwaraeon Ysgol 2022 gyfres o gwestiynau i athrawon hefyd ynghylch eu darpariaeth o Addysg Gorfforol a / neu chwaraeon i’r rhai ag anabledd, nam neu anhawster dysgu.
Tabl 3: Darpariaeth chwaraeon i ddisgyblion ag anabledd, nam neu anhawster dysgu
Ie
Oes gennych chi le hygyrch yn yr ysgol i gyflwyno’r holl weithgareddau yn gynhwysol ar gyfer disgyblion anabl / disgyblion â nam neu Anghenion Dysgu Ychwanegol (ADY)?
87%
Ydych chi’n hyderus wrth addasu tasgau a gweithgareddau sydd wedi’u cynllunio i gynnwys yn ystyrlon y disgyblion anabl / disgyblion â nam neu Anghenion Dysgu Ychwanegol (ADY)?
83%
Oes gennych chi’r offer yn yr ysgol sy'n galluogi cynnwys disgyblion anabl / disgyblion â nam neu Anghenion Dysgu Ychwanegol (ADY)?
60%
Ydych chi'n defnyddio pobl ychwanegol i gefnogi cynnwys disgyblion anabl / disgyblion â nam neu Anghenion Dysgu Ychwanegol (ADY) mewn sesiwn AG?
75%
Dywedodd dros dri chwarter yr athrawon bod ganddynt ofod hygyrch, eu bod yn hyderus wrth addasu tasgau a gweithgareddau sydd wedi’u cynllunio, a’u bod yn defnyddio pobl ychwanegol i gefnogi cynnwys disgyblion anabl / disgyblion â nam neu Anghenion Dysgu Ychwanegol (ADY).
Fodd bynnag, mae llai na dwy ran o dair o athrawon yn dweud bod ganddynt yr offer angenrheidiol i alluogi cynnwys disgyblion anabl / disgyblion â nam neu Anghenion Dysgu Ychwanegol (ADY).
Gofynnwyd i athrawon hefyd a oedd cyfle i ddisgyblion anabl / disgyblion â nam neu Anghenion Dysgu Ychwanegol (ADY) gymryd rhan mewn gwersi AG. Ymatebodd 92% o athrawon drwy ddweud ‘Oes, drwy’r amser’, tra bo 6% arall wedi ymateb drwy ddweud ‘Oes, weithiau’.
4.3 Ethnigrwydd a'r Iaith Gymraeg
Tabl 4: Cyfranogiad mewn chwaraeon trefnus y tu allan i'r cwricwlwm deirgwaith neu fwy yr wythnos, yn ôl ethnigrwydd a'r iaith Gymraeg
%
Nifer y disgyblion
Ethnigrwydd
Gwyn
41%
106,000
Grŵp Ethnig cymysg neu luosog
43%
5,000
Asiaidd, Asiaidd Cymreig neu Asiaidd Prydeinig
30%
4,000
Du, Du Cymreig, Du Prydeinig, Caribïaidd neu Affricanaidd
38%
2,000
Grŵp ethnig arall
33%
1,000
Yr Iaith Gymraeg
Siaradwr Cymraeg
46%
60,000
Di-Gymraeg
35%
63,000
Roedd y disgyblion a nododd eu bod yn wyn a disgyblion a nododd eu bod yn rhan o grŵp ethnig cymysg neu luosog yn fwy tebygol o gymryd rhan mewn chwaraeon trefnus y tu allan i’r cwricwlwm deirgwaith neu fwy yr wythnos na’u cyfoedion a nododd eu bod yn Asiaidd neu o grŵp ethnig arall.
I’r gwrthwyneb, roedd disgyblion a nododd eu bod yn Asiaidd yn fwy tebygol o adrodd nad oeddent yn cymryd rhan yn aml (llai nag unwaith yr wythnos) na’u cyfoedion a nododd eu bod yn Wyn, Du, neu o grwpiau ethnig cymysg neu luosog.
Roedd siaradwyr Cymraeg yn fwy tebygol o adrodd eu bod yn cymryd rhan mewn chwaraeon trefnus y tu allan i’r cwricwlwm deirgwaith neu fwy yr wythnos. Dywedodd 46% o siaradwyr Cymraeg eu bod yn cymryd rhan mewn chwaraeon trefnus y tu allan i’r cwricwlwm deirgwaith neu fwy yr wythnos, o gymharu â 35% o ddisgyblion di-Gymraeg.
Troednodyn: Mae siaradwyr Cymraeg yn cynnwys y rhai sy’n ‘rhugl yn y Gymraeg’, ‘yn gallu sgwrsio’n hyderus yn y Gymraeg’, neu ‘yn gallu sgwrsio’n syml yn y Gymraeg’.
4.4 Daearyddiaeth
Tabl 5: Cyfranogiad mewn chwaraeon trefnus y tu allan i'r cwricwlwm deirgwaith neu fwy yr wythnos, yn ôl partneriaeth chwaraeon rhanbarthol
%
Nifer y disgyblion
Partneriaeth Chwaraeon Ranbarthol
Canolbarth y De
40%
39,000
Gwent
38%
22,000
Canolbarth Cymru
40%
7,000
Gogledd Cymru
39%
26,000
Gorllewin Cymru
42%
28,000
“Roedd cyfran is o ddisgyblion Gwent yn cymryd rhan mewn chwaraeon trefnus y tu allan i’r cwricwlwm deirgwaith neu fwy yr wythnos o gymharu â Gorllewin Cymru”.
Gorllewin Cymru oedd â’r gyfran uchaf o ddisgyblion yn cymryd rhan mewn chwaraeon y tu allan i’r cwricwlwm deirgwaith neu fwy yr wythnos o gymharu â’r holl bartneriaethau chwaraeon rhanbarthol eraill.
Roedd nifer y disgyblion oedd yn cymryd rhan mewn chwaraeon trefnus y tu allan i'r cwricwlwm ar ei uchaf yng Nghanolbarth y De (39,000) ac ar ei isaf yng Nghanolbarth Cymru (7,000).
Tabl 6: Cyfranogiad mewn chwaraeon clwb cymunedol unwaith yr wythnos o leiaf, fesul partneriaeth chwaraeon rhanbarthol
%
Nifer y disgyblion
Partneriaeth Chwaraeon Ranbarthol
Canolbarth y De
56%
54,000
Gwent
54%
32,000
Canolbarth Cymru
59%
11,000
Gogledd Cymru
56%
37,000
Gorllewin Cymru
58%
39,000
Yn y cyfamser, Canolbarth Cymru oedd â'r gyfran uchaf o ddisgyblion yn cymryd rhan mewn chwaraeon clwb cymunedol unwaith yr wythnos o leiaf (59%), tra bo nifer y disgyblion a gymerodd ran ar ei uchaf yng Nghanolbarth y De (54,000).
Troednodyn: Edrychwch ar atodiad A ar gyfer grwpiau awdurdodau lleol yn ôl partneriaethau chwaraeon rhanbarthol
4.5 Amddifadedd economaidd-gymdeithasol
Yn yr Arolwg Chwaraeon Ysgol, defnyddir Cinio Ysgol Am Ddim (PYADd) fel mesur o amddifadedd economaidd-gymdeithasol, gyda PYADd1 yn cyfrif am y lleiaf a PYADd4 yn cyfrif am y mwyaf difreintiedig.
Mae gwahaniaeth o 15 pwynt canran yn bodoli rhwng y rhai lleiaf difreintiedig (PYADd1) a’r rhai mwyaf difreintiedig (PYADd4) wrth ystyried cymryd rhan mewn chwaraeon trefnus y tu allan i’r cwricwlwm deirgwaith neu fwy yr wythnos. Mae’r gwahaniaeth hwn wedi cynyddu ers 2018 lle gwelwyd gwahaniaeth o 13 pwynt canran rhwng y lleiaf a’r mwyaf difreintiedig.
Graff 6:
Cyfranogiad mewn chwaraeon trefnus y tu allan i’r cwricwlwm deirgwaith neu fwy yr wythnos, yn ôl chwartelau Prydau Ysgol Am Ddim
Mae’r gwahaniaeth rhwng y lleiaf a’r mwyaf difreintiedig yn amlycach fyth wrth ystyried cyfranogiad clwb cymunedol unwaith yr wythnos o leiaf, gyda gwahaniaeth pwynt canran o 20 i’w weld rhwng y lleiaf a’r mwyaf difreintiedig.
Graff 7: Cyfranogiad mewn clwb cymunedol unwaith yr wythnos o leiaf, yn ôl chwartelau Prydau Ysgol Am Ddim.
